20.04.2025

Zähmet-hukuk gatnaşyklarynyň kadalary

Türkmenistanyň Zähmet kodeksiniň XVI bölümi zähmet jedelleriniň kadalaryny kesgitleýän iki bapdan ybaratdyr. Birinji bapda şahsy zähmet jedelleriniň kadalary kesgitlenilýän bolsa, ikinji bapda köpçülikleýin zähmet jedelleriniň kadalary kesgitlenilýär.

Kodeksiň 381-nji maddasyna laýyklykda, kazyýetlerde gös-göni şu aşakdakylaryň arzalary boýunça her bir aýratyn zähmet jedellerine garalýar:

1) işgäriň — zähmet şertnamasynyň bes edilmeginiň nämä esaslanýandygyna garamazdan işe dikeltmek hakyndaky; zähmet şertnamasynyň bes edilen senesini we bes edilmegiň esaslandyrylyş beýanyny üýtgetmek hakyndaky; mejbury ýagdaýda işe gelinmedik wagtynyň ýa-da pes hak tölenilýän işiň ýerine ýetirilen wagtynyň hakyny tölemek hakyndaky; işgär zähmet borçlaryny ýerine ýetirende onuň saglygyna ýa-da onuň emlägine ýetirilen zyýany (zeleli) iş berijiniň öwezini doldurmak hakyndaky; işe kabul etmekden boýun gaçyrmak hakyndaky;

2) iş berijiniň — iş berijä maddy zyýany işgäriň tölemegi hakyndaky.

Eger işgäriň işleýän ýerinde kärdeşler arkalaşygy guramasy ýa-da zähmet jedelleri baradaky topar döredilmedik bolsa, zähmet jedellerine hem gös-göni kazyýetlerde garalýar.

Zähmet jedeliniň çözülmegi üçin ýüz tutmagyň möhletleri Kodeksiň 382-nji maddasy bilen kesgitlenilýär. Kazyýete ýa-da zähmet jedelleri baradaky topara ýüz tutmagyň aşakdaky möhletleri bellenilýär:

1) işe dikeltmek hakyndaky jedeller boýunça — işgäre onuň bilen zähmet şertnamasynyň bes edilýänligi hakyndaky buýrugyň nusgasynyň işgäre gowşurylan gününden beýläk — bir aý;

2) işgäriň iş berijä ýetiren maddy zyýanynyň öwezini tölemegi hakyndaky jedeller boýunça — iş berijiniň ýetirilen zyýanyň üstüni açan gününden beýläk — bir ýyl;

3) beýleki zähmet jedelleri boýunça — işgäriň öz hukuklarynyň bozulandygyny bilen ýa-da bilmeli bolan gününden beýläk — üç aý.

Şu maddada bellenilen möhletleriň esasly sebäplere görä berjaý edilmedik halatynda, olar işgäriň ýa-da onuň ygtyýarly edilen wekiliniň arzasy esasynda kazyýet tarapyndan ýa-da zähmet jedelleri baradaky topar tarapyndan dikeldilip bilner.

Işgäriň janyna ýa-da saglygyna ýetirilen zyýanyň (zeleliň) öwezini tölemek hakyndaky jedeller boýunça kazyýete ýüz tutmagyň möhleti bellenilmeýär.

Işden bikanun boşadylan ýa-da başga pes hak tölenilýän işe geçirilen işgäri işe dikeltmek hakynda zähmet jedellerine garaýan edara tarapyndan kabul edilen çözgüt, haýal edilmän, ýerine ýetirilmäge degişlidir.

Kodeksiň 389-njy maddasyna laýyklykda bolsa işgärler zähmet hukuk gatnaşyklaryndan gelip çykýan talaplar boýunça kazyýete talap arza bilen ýüz tutan halatynda, olar kazyýet çykdajylaryndan boşadylýarlar.

Halkymyzyň eşretli durmuşda ýaşatmaklary üçin amatly şertleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, işleri hemişe rowaç bolsun!

Ýusup AKMYRADOW

Türkmenistanyň Adalat ministrliginiň ýanyndaky Gozgalmaýan emläge bolan hukuklaryň we onuň

bilen bagly geleşikleriň döwlet tarapyndan bellige alynmagy baradaky gullugyň Mary welaýat müdirliginiň

Baýramaly etrap, şäher bölüminiň döwlet bellige alyjysy, 3-nji derejeli ýurist.